H. Familie: katholieke opvoeding

Preek door E.H. de Beer gehouden in de St. Willibrordkerk te Utrecht op 12 januari 2025, het feest van de H. Familie
Dierbare Gelovigen,
Laten we het vandaag over de katholieke opvoeding hebben. … Ouders mogen deze niet verzuimen!
Soms hoor je mensen m.b.t. het H. Doopsel van de kinderen zeggen: “Dat ze later zelf moeten kiezen”. … Vergeet het! … Wat een droombeeld! … Nee, meteen naar het licht met de kinderen, zegt de H. Augustinus. Het licht van God! … Zeker met wat er nu in het onderwijs gebezigd wordt, … en wel door beïnvloeding, zal het kind, zonder de wapenrusting Gods, zonder ouderlijke waakzaamheid, tegen die tijd van zelf te zullen kiezen, al lang bedorven zijn! … Op het verkeerde pad gebracht! … Niet meer te hanteren! … De duivel zit namelijk niet stil. … Geef hem geen kans! … Anders pakt hij terrein!
De Duitse Jezuïet, theoloog en filosoof en later bisschop van Regensburg Johann Michael Sailer kwam al met een mooie parabel hieromtrent. Hij leefde van 1751-1832.
“Er was eens een tuinman, die een boomkwekerij had met honderden boompjes. Hij zei tot zichzelf: ‘Ik zal ze laten groeien, tot ze groter en sterker zijn, dan zal ik ze buigen en goed snoeien’. Zo deed hij ook en zijn boomkwekerij werd een wildernis. … Dit verhaal wordt werkelijkheid voor degenen, die met het godsdienstonderricht bij hun kinderen wachten tot hun hart verwilderd is.”
Bloemen zijn lichtschepselen! … Wie komt er op het idee om bloemen, zoals witlof, te kweken in een donkere kelder! Bloemen hebben veel licht nodig en groeien slechts in het licht. In het donker kwijnen ze weg en krijgen noch geur noch kleur.
Nu, ook kinderen zijn lichtschepselen! … Hun ziel, hoe jong en teer ook, is onsterfelijk en door en voor God geschapen. De ziel leeft uit God en hongert normaal gezien naar God. … En geen enkele jonge ziel kan zich volledig en gezond ontplooien, als de ouders haar niet het lichtrijk van God ontsluiten en haar daarin wegwijs maken.
Ouders moeten hun kinderen dus in God wortel laten schieten, dan zullen ze gezond en tot hun vreugde opgroeien en de stormen van het leven zullen hen niet doen omvallen!
De Zuid Duitse schilder Hans Thoma, 1839-1924, heeft op één van zijn mooiste schilderijen zijn moeder geschilderd, terwijl zij haar zoon uit de H. Schrift voorleest. Het grote, eerbiedwaardige boek ligt op de schoot van de moeder. Zij heeft haar bril opgezet om beter te kunnen lezen. Zo zit zij in de zomertuin en haar zoon zit voor haar en hangt aan haar lippen om toch maar geen woord te missen. … Het is een schilderij, dat iedere moeder, iedere grootmoeder veel heeft te zeggen! … Wat op zo’n heilig moment uit het hart van de moeder in het hart van het kind binnendringt, blijft beter hangen dan al het latere onderricht. Het gaat mee door het leven en brengt vrucht voort, ook als moeder zelf reeds lang is overleden.
Het kinderhart tot God voeren! … Het is een prachtige, de mooiste taak! … Ouders die dat van begin af aan doen, doen dat nog voordat de priester eraan te pas komt.
En het is niet slechts een taak naast al de andere ouderlijke taken, … het is 1. de mooiste, 2. de voornaamste en 3. de dankbaarste plicht, die men zich voor christelijke ouders kan voorstellen.
1) Het is de mooiste ouderplicht!
Niets is zó ontvankelijk voor God en Zijn wereld als het kinderhart. … Dit hart is nog onschuldig en rein, de doopgenade is nog ongerept en door geen zonde gekwetst, het geloof nog groot en ongebroken.
Niet voor niets heeft Jezus het kind als voorbeeld voor ons allen gesteld. En het kinderhart hongert naar God, zoals de bloem verlangt naar het licht!
De ouders zijn dus in allereerste instantie geroepen om deze honger te stillen, het kind de richting naar God te wijzen. Zij staan het dichtst bij het kind, zij horen zijn eerste vragen, vormen zijn eerste woorden, spreken zijn taal, zij zijn voor het kind het onbestreden gezag. Daarom zijn de ouders de in de eerste plaats geroepen godsdienstleraren van het kind. … Zij geven het kind de eerste kennis over de hemelse Vader, vertellen het over Jezus onze Verlosser, over Zijn heilige Moeder Maria, over de heilige engelbewaarder, zij leren het kind de handjes vouwen voor het gebed, het kruisteken maken, de kindergebeden bidden (het kind hoeft nog helemaal niet alles te begrijpen), ‘s morgens en ‘s avonds bidden, zoals de groten doen. Maar op kinderniveau, waarbij het kind ook niet te veel gevraagd mag worden. … Is er iets mooiers dan deze engelendienst aan het kind?
2) Onder alle ouderplichten is het ook de voornaamste plicht.
a. Niets is voor de ontmoeting van het kind met God zo belangrijk als het godsdienstige huiselijk leven, het voorbeeld en woord van vader en moeder. Dit is een heel algemene ervaring. … Een gelovige vader, een gelovige moeder kan zeer goed een godsdienstleraar vervangen, maar een godsdienstleraar zeer moeilijk de godsdienstige of niet-godsdienstige invloed van het ouderlijk huis.
b. Niets kan het gemis aan religieus leven in het kind volledig vervangen, als het ouderlijk huis godsdienstig tekortschiet. En hoe vaak wreekt zich dit in het leven!
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg een hoogontwikkelde protestantse dame van haar zoon uit Polen de volgende brief: “Lieve moeder! U hebt ons van alles laten leren, talen, wiskunde, muziek, schilderen, dansen; maar één ding hebt u ons nooit geleerd: bidden. Ik zie hier in het veld, hoe rond mij niet weinige kameraden bidden – het zijn niet de slechtsten – en hoe zij in het gebed kracht en vast vertrouwen vinden. Alleen wij twee broers kunnen niet bidden. Wij hebben nooit de geest en betekenis van het bidden leren kennen. Hoe arm zijn wij toch!” De beide broers sneuvelden snel na elkaar. De moeder zocht troost bij de evangelische dominee, maar ontving die niet; zij werd zwaarmoedig, kwam in een herstellingsoord en werd na enige tijd als genezen ontslagen. Zij ging over naar de katholieke Kerk, omdat zij "daar voor het zielenheil van haar zoons kon bidden”.
Hoe verschrikkelijk is het, wanneer een vader, een moeder met opzet het kind godsdienstig laat verwaarlozen, ja de tegenspeler van God wordt! Dat is de grootste wreedheid, die ouders of andere gezag-personen tegenover het kind kunnen begaan, waarvoor het vreselijke woord geldt, dat Jezus heeft gesproken, Mt, 18, 6: "Wie ergernis geeft aan één van deze kleinen, die in Mij geloven, het ware hem beter, dat hem een zware molensteen om de hals werd gehangen en hij in de diepte van de zee werd verdronken”.
Echt christelijke ouders beschouwen het als hun heilige taak, het werk van de Kerk in de ziel van hun kinderen vol begrip te bevorderen. "Kerk en gezin vormen tezamen,” zo zei Paus Pius XI, "één tempel van christelijke opvoeding”. (Divini illius magistri)
Ouders moeten interesse tonen voor wat het opgroeiende kind in het godsdienstonderricht heeft geleerd, het kind ertoe bewegen de stof te leren, vooral bij het onderricht voor de eerste Biecht en de eerste H. Communie. Zij moeten het kind dat bij de Eucharistische Kruistocht is, stimuleren zijn Schatkist in te vullen. … Zij moeten met het grotere kind spreken over hetgeen in de preek is gezegd. … En tegenwoordig moeten ouders zeker ook weten wat het kind op school, de tegenpool, ervaart, wat daar wordt gezegd, en er met het kind openhartig over spreken. … Zij moeten het opgelegde internetgebruik controleren, bewaken en beperken. … In ieder geval het kind leren onderscheiden tussen goed en kwaad. Dat is meegenomen voor het gehele leven.
Ouders moeten de kunst verstaan, zich tot helpers van het werk van de goddelijke genade te maken! … Welk een zegen rust erop, wanneer ouders hun kind op de juiste manier godsdienstig leiden en opvoeden!
3) Het is inderdaad de dankbaarste taak, die ouders zich kunnen stellen. … Want:
a. Niets verlicht de ouders zozeer de overige opvoedingstaken, dan wanneer zij het kind op de goede manier godsdienstig weten aan te pakken, en zo bijv. het kind van koppigheid weten te genezen. Leren gehoorzaam zijn, omwille van een hoger motief, … omdat God het wil, 4e gebod,
Het kerkelijk jaar biedt zoveel gelegenheden, waarop verstandige, gelovige ouders zelfs moeilijke kinderen ertoe kunnen brengen te doen wat een christenkind betaamt.
Een man, vader van een prachtig gezin met zonen en dochters, heeft het eens bekend: "Ze zijn allen flinke mensen geworden, en hebben mij nooit verdriet gedaan. Ik had ze lief en zij mij, en dan was het voldoende wanneer ik hun zei: ‘Kinderen, maak je ouders de verantwoording voor jullie eens bij Gods oordeel niet zwaar, maar licht’. … Dit ene woord was eigenlijk mijn voornaamste opvoedingsmiddel. Het heeft volstaan”.
Vele ouders hebben er geen vermoeden van, wat zij zich laten ontgaan, als zij de grote waarheden en genadekrachten van ons heilig geloof niet voor de opvoeding weten te gebruiken.
Het enige, dat ouders vaak te binnen schoot, is wellicht een ondoordachte bedreiging met de hel. … En dat is een slechte manier van opvoeden. … Jezus gebruikt deze bedreiging als redplank, mocht men de liefde niet begrijpen of willen begrijpen. Als het kind vroegtijdig leert God en de Verlosser lief te hebben, te bidden en zichzelf te overwinnen, niet slechts uit vrees en dwang, maar uit de eigen beweging van het hart, dan hebben de ouders het de grondslag voor zijn christelijk leven meegegeven. Daarmee kunnen de ouders echter niet vroeg genoeg beginnen.
Laten we het niet vergeten: b. Niets blijft het kind, de mens, zijn hele leven zó bij als de godsdienstige indrukken, die het in zijn kindsheid van vader en moeder heeft ontvangen. … Mag een kind, die mens, ook allerlei omwegen gaan maken!
Dus ouders, grootouders, de mooiste, voornaamste, dankbaarste ouderlijke plicht is: de kinderen te brengen tot God, tot Hem, die ze u schonk, tot Hem, die op hen wacht, omdat zij Hem nog meer toebehoren dan uzelf.
Bid vandaag, en wij allen met u, bid na de Mis met die intentie van harte de toewijding, de toewijding van uw gezin aan de H. Familie van Nazareth. … Amen.
(Illustratie: liturgyguy.com)