Paus Francisus laat ambt kardinaal-deken vacant

Bron: District België - Nederland

Het ambt van kardinaal-deken van het Heilig College is sinds eind januari 2025 vacant. In plaats van een opvolger te vinden met het oog op het volgende conclaaf, gaf de paus er echter de voorkeur aan de ambtstermijn van de zittende deken te verlengen. Daarmee wilde hij waarschijnlijk laten zien dat hij de regie in handen wilde houden over alles wat met zijn opvolging en zijn nalatenschap te maken zou kunnen hebben.

De ervaring heeft geleerd dat de ingetogen rust in de gangen van het Vaticaan niet altijd is wat het lijkt. Vooral begin februari 2025, toen het College van Kardinalen tevergeefs wachtte op de paus om het signaal te geven om de nieuwe kardinaal-deken te kiezen. Het is immers een sleutelpositie voor het toekomstige interregnum en de voorbereiding van het conclaaf.

De deken van het College van Kardinalen, de primum inter pares, oefent geen louter symbolische functie uit. Wanneer een pontificaat ten einde loopt, is het zijn taak om de begrafenis van de overleden paus voor te zitten, de kardinalen bijeen te roepen voor het volgende conclaaf en de zittingen te presideren, zodat de kiezers hun keuze kunnen maken.

Indien de kardinaal-deken jonger is dan 80 jaar, zit hij de stemming zelf voor in de Sixtijnse Kapel en vraagt hij de door de kardinaal-kiezers gekozen kandidaat of hij het ambt van paus wil aanvaarden. Dit betekent dat de deken de persoon is die in de schijnwerpers staat tijdens het vacant zijn van de Apostolische Stoel.

De kardinaal-deken behoort tot de zeer exclusieve kring van "kardinaal-bisschoppen", een eretitel die de hoge prelaten omvat die een zogenaamd "suburbicair" bisdom in de Romeinse periferie leiden, evenals enkele andere kardinalen die door de paus zijn benoemd. 

Dertien prinsen van de Kerk behoren tot deze groep en zijn potentiële kiezers van de deken van het College van Kardinalen, wiens ambtstermijn door de Apostolische Constitutie Praedicate Evangelium van 19 maart 2022 op vijf jaar is vastgesteld: Het zijn de kardinalen Fernando Filoni, Pietro Parolin, Luis Antonio Tagle, Francis Arinze, Tarcisio Bertone, Marc Ouellet, Leonardo Sandro, Giovanni Battista Re, Jose Saraiva Martins,  Beniamino Stella, Robert Francis Prevost, Louis-Raphael Sako en Boutros Béchard Raï.

Uit deze lijst vallen een paar namen op: Kardinaal Pietro Parolin, staatssecretaris van de Heilige Stoel. Hij staat vaak voor de camera's vanwege zijn diplomatieke taken en heeft het voordeel dat hij bekend is bij de meeste wereldleiders. Zijn optredens op de synode, waarin hij de ijver van de meest vooruitstrevenden bekoelde, trokken ook de aandacht. Indien zijn medebroeders hem tot deken zouden kiezen, zou het gewicht van de staatssecretaris in het Heilig College bij een van de volgende conclaven worden versterkt.

Er circuleerden nog twee andere namen, namelijk die van de kardinalen Leonardo Sandri en Fernando Filoni. Beiden konden rekenen op de steun van de kardinalen Raï en Sako, maar hadden niet noodzakelijkerwijs de gunst van de paus, die, hoewel hij niet formeel deelnam aan de stemming, een doorslaggevende mening heeft in deze discrete verkiezing.

Franciscus wilde niet onmiddellijk een beslissing nemen en zo iets geven dat geïnterpreteerd had kunnen worden als een sterk signaal voor de toekomst van de Kerk met het oog op een komend conclaaf. Het komt immers voor dat de Kardinaal-deken de volgende paus wordt. Paus Franciscus besloot uiteindelijk het mandaat van kardinaal Giovanni Battista Re te verlengen zonder een tijd te specificeren.